Abdullah Ağa Yalısı, İstanbul Boğazı'nın Anadolu yakasında, Üsküdar ilçesine bağlı Çengelköy semtinde sahilde konumlanan görkemli bir Osmanlı yalısıdır.
Boğaziçi'nin 18. yüzyıl sonu sivil mimarisinin seçkin örneklerinden biri sayılan yapı, geniş ahşap cephesi ve denize sıfır konumuyla hemen fark edilmektedir. İki katlı yalı, bir dönem kısmen suyun üzerine kazıklar (direkler) üzerine oturacak şekilde inşa edilmiş olmasıyla da dikkat çekicidir. Boğaz'da tekneyle veya vapurla yol alanların ilk bakışta hayranlığını kazanan Abdullah Ağa Yalısı, tarihi dokusunu modern İstanbul manzarasıyla birleştirerek ziyaretçilerine eşsiz bir görsel şölen sunuyor.
Tarihçe
Eserin inşası 1810-1811 yıllarına uzanmaktadır; yalıyı Sultan II. Mahmud döneminde Bostancıbaşı Abdullah Ağa kendi ikametgâhı olarak yaptırmıştır. Bu yapı dönemin kayıtlarında "Bostancıbaşı Yalısı" adıyla anılmıştır. Mütevazı bir kayıkçı ailesinden gelen Abdullah Ağa (Hamdullah Paşa olarak da bilinir), saray saltanat kayığında kürekçi olarak göreve başlayıp zamanla padişahın güvenini kazanmıştır. Bostancı Ocağı'nda hızla yükselen Abdullah Ağa, bostancıbaşılık ve kaptan-ı deryalık mevkilerine kadar ulaşmış; 1822 yılında kısa bir süre için Osmanlı sadrazamı olarak da görev yapmıştır. Kaptan-ı derya olduktan sonra Abdullah Ağa, yalısının yanı başındaki asırlık çınar ağacının altında bir mescit (günümüzde Hamdullah Paşa Camii) inşa ettirerek semtin sosyal yaşamına da katkıda bulunmuştur.
Abdullah Ağa'nın 1823 yılındaki vefatının ardından yalı miras yoluyla ailesine geçmiş ve uzun yıllar ailede kalmıştır. 19. yüzyılın sonlarına doğru devlet adamı Raif Paşa tarafından da bir süre kullanıldığı için literatürde "Raif Paşa Yalısı" adıyla anıldığı olmuştur. Nihayet 1911 yılında yalı, Yordan Pavlidis adında bir Osmanlı vatandaşı Rum iş insanına satılmış ve bu nedenle halk arasında "Yordan Yalısı" olarak da anılmaya başlamıştır. I. Dünya Savaşı sonrasında İstanbul'un işgal yıllarında Abdullah Ağa Yalısı bir süre İtalyan Kuvvetleri Komutanlığı karargâhı olarak kullanılmıştır. İtalyanlar yalıdan ayrılırken binayı harap halde bırakmış; Pavlidis de sonraki yıllarda yalıyı onartırken ön cepheye denize doğru uzanan, ahşap direklerle desteklenen iki çıkma oda ekletmiş ve arka tarafa da ilave bir oda yaptırmıştır.
Eşsiz konumu ve tarihî değeriyle Abdullah Ağa Yalısı, Cumhuriyet döneminde bakımsız kalınca 1981 yılında Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından kamulaştırıldı. Aslına uygun restorasyon projesi kapsamında TAÇ Vakfı'nın gözetiminde yalı, strüktürel açıdan onarılamayacak durumda olduğundan tüm özgün parçaları koruma altına alınarak yıkıldı ve aslına sadık kalınarak baştan sona yeniden inşa edildi. Yeniden ayağa kaldırılan yalı, bir süre kamu mülkiyetinde atıl kaldıktan sonra Adalet Bakanlığı'na bağlı bir vakfa devredildi ve 2000'li yıllarda turizme kazandırıldı. Günümüzde Abdullah Ağa Yalısı, Sütiş markasıyla hizmet veren şık bir restoran-kafe olarak kullanılmakta; boğaz manzaralı bahçesinde hem İstanbulluların hem de yabancı konukların ilgisini çeken keyifli buluşmalara ev sahipliği yapmaktadır.
Yatla Keşif
Boğaz'daki yalıları karadan görmek elbette güzeldir, ancak denizden görmenin keyfi bambaşkadır. İstanbul Boğazı'nda yat kiralama hizmeti alarak Abdullah Ağa Yalısı gibi tarihi konakları çok daha yakından ve özgürce seyredebilirsiniz. Özel yatla yapacağınız bir Boğaz turu, kalabalık gezi teknelerinin aksine size sakin ve kişisel bir deneyim sunacak; dilediğiniz noktada durup fotoğraf çekme veya manzaranın tadını çıkarma imkânı tanıyacaktır.
Çengelköy ve çevresindeki kıyı şeridini denizden keşfetmek, semtin tarihî dokusunu farklı bir açıdan deneyimlemek için idealdir. Bir yat kiralayarak Boğaz'ın mavi sularında kendi rotanızı oluşturabilir, Çengelköy açıklarından geçerken Abdullah Ağa Yalısı’nı tam karşıdan görüp fotoğraflama şansı yakalayabilirsiniz. Üstelik yatınızla uygun bir noktada kısa bir mola verip sahile çıkabilir; örneğin hemen yalı yanında bulunan ünlü Çınaraltı çay bahçesinde boğaza nazır bir çay keyfi yapabilirsiniz. Denizden ulaşım sayesindeki bu esneklik, İstanbul'un güzide semtlerinden Çengelköy'ü trafik derdi olmadan keşfetmenize olanak tanır.
Böylesine özel bir Boğaz deneyimi için İstanbul'da pek çok firma aracılığıyla kolaylıkla
yat kiralayabilirsiniz. İster birkaç saatlik bir gezi ister tüm gün süren bir rota planlayın, kendi yatınızla seyahat etmenin konforu ve özgürlüğü bambaşkadır. Profesyonel kaptan ve mürettebat eşliğinde rotanızı dilediğiniz gibi belirleyip arkanıza yaslanarak Boğaz’ın tadını çıkarabilirsiniz. Tarihî yalıların yanı başından süzülerek geçerken, İstanbul'un eşsiz siluetini denizden seyretmenin unutulmaz anılarını biriktireceksiniz.
